کلمه OCD از آن کلمه‌هایی است که در سال‌های اخیر، بسیار پرکاربرد شده است و آن را از زبان اطرافیان‌مان می‌شنویم. آدم‌ها شاید به راحتی زیر بار ابتلا به اختلال‌های مختلف نروند، اما خیلی با افتخار اعلام می‌کنند «آخه من OCD دارم»، بدون اینکه درمانگری این اختلال را در آن‌ها تشخیص داده باشد. در واقع، اشخاص گمان می‌کنند OCD یعنی دقیق و منظم بودن! اما OCD یا همان اختلال وسواس جبری در یک سری حساسیت‌های خاص خلاصه نمی‌شود، بلکه بسیار گسترده است و نشانه‌های بسیاری دارد. اما واقعا OCD چیست؟ علائم اختلال وسواس جبری چیست؟ چه کسانی به OCD مبتلا می‌شوند؟ در ادامه این مطلب، هر آنچه باید در مورد اختلال وسواس جبری بدانید برای‌تان خواهیم گفت. با آسا کلینیک همراه باشید.
اختلال وسواس جبری چیست؟
اختلال وسواس جبری (Obsessive-Compulsive Disorder) یا به اختصار OCD از بیماری‌های روانی است و شخص مبتلا به آن همواره افکار، احساسات یا تمایل‌های ناخواسته‌ای دارند (چیزی شبیه به وسواس) و همین موارد او را به سوی تکرار اعمال و رفتارهای خاصی سوق می‌دهد (چیزی شبیه به اجبار). خلاصه اینکه در بیماری اختلال وسواس جبری ، افکاری ناخواسته مکرراً به ذهن شخص خطور می‌کنند و باعث بروز رفتارهای تکراری و از سر اجبار می‌شوند. این رفتارهای تکراری و اجباری روابط اجتماعی و زندگی شخصی فرد مبتلا را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
عادت‌هایی مثل جویدن ناخن در این دسته رفتارها قرار نمی‌گیرند. اجازه دهید این نظریات را به ذکر مثالی توضیح دهیم. مثلاً شخص مبتلا به OCD احساس می‌کند بعد از لمس یک جسم آلوده، باید هفت بار دست‌هایش را بشوید. مسلماً خودش دوست ندارد این کار را انجام دهد، اما احساس می‌کند مجبور است و نمی‌تواند جلوی خودش را بگیرد. فقط با هفت بار شستن روانش آسوده می‌شود. البته یک آسودگی بسیار موقتی!
خلاصه اینکه اختلال OCD زندگی را برای شخص دشوار می‌کند، اما خوشبختانه این اختلال قابل کنترل و درمان است!
تفاوت اختلال وسواس جبری (OCD) با اختلال شخصیت وسواسی جبری (OCPD)
در اختلال وسواس جبری (OCD) واژه‌های وسواس و اجبار تکرار می‌شود، اما حواس‌تان باشد این اختلال را با اختلال شخصیت وسواسی جبری (Obsessive-Compulsive Personality Disorder) یا به اختصار OCPD اشتباه نگیرید. اما تفاوت میان OCD و OCPD در چیست؟
OCPD از اختلال‌های شخصیت است که کمال‌گرایی (Perfectionism) و تمایل به کنترل و نظم را در شخص بیدار می‌کند. مبتلایان به OCD از وضعیت‌شان آگاه هستند و می‌پذیرند که افکار و رفتارهای‌شان مشکل‌زا هستند و باید درمان شوند. اما مبتلایان به OCPD معمولاً نمی‌پذیرند افکار و رفتارهای‌شان غیرطبیعی و مشکل‌آفرین است، بلکه فکر می‌کنند همه چیز عادی است.
چه کسانی در معرض ابتلا به OCD هستند؟
همه اشخاص در معرض ابتلا به OCD هستند. معمولاً علائم این اختلال در 19 سالگی سر و کله‌شان پیدا می‌شود. در 50% از مبتلایان به این اختلال، علائم در دوره کودکی یا نوجوانی پدیدار می‌شوند. به ندرت پیش می‌آید کسی برای اولین بار در 40 سالگی علائم OCD را در خود مشاهده کند.
علائم اختلال وسواس جبری چیست؟
اختلال وسواس جبری از اختلال‌های مزمن است، گاهی علائمش ناپدید می‌شوند و گاهی شدت می‌گیرند. بسیاری از ما در سراسر زندگی‌مان دچار افکار وسواسی می‌شویم و در اثر آن‌ها، دست به کارهایی نیز می‌زنیم. مثلاً از خانه بیرون می‌آییم و به محض اینکه ده قدم فاصله می‌گیریم، فکر اینکه شاید اجاق گاز را خاموش نکرده باشیم یا اتو را از برق نکشیده باشیم، ما را مجدداً به خانه باز می‌گرداند تا همه چیز را یک بار چک کنیم. اما OCD یا اختلال وسواس جبری و نشانه‌هایش فراتر از این صحبت‌ها است. ممکن است یک فکر و عمل ناشی از آن ساعت‌ها از یک روز شخص مبتلا را هدر می‌دهد. طبیعتاً چنین وسواسی زندگی را از مسیر طبیعی خودش خارج می‌کند. در اختلال OCD افکار وسواسی کاملاً ناخواسته هستند و شخص مبتلا هیچ لذتی از انجام کارها و رفتارهای اجباری ناشی از آن نمی‌برد. اما علائم OCD چیست؟
در ادامه، از علائم اختلال وسواس جبری برای‌تان گفته‌ایم.
علائم وسواس در OCD
وسواس ناخواسته از راه می‌رسد: افکار آزاردهنده و تصاویر ذهنی اضطراب‌زا! مبتلایان به OCD نمی‌توانند این افکار آزاردهنده را در ذهن‌شان کنترل کنند. بسیاری از این اشخاص نیز کاملاً متوجه غیر منطقی بودن افکارشان هستند، اما کاری از دست‌شان بر نمی‌آید و نمی‌توانند متوقف‌شان کنند.
- ترس از تماس با آلودگی
- ترس از آسیب رساندن به خود یا دیگری
- افکار ناخواسته یا تصاویر ذهنی مربوط به رابطه جنسی
- ترس از اشتباه کردن
- توجه بیش از حد به اخلاقیات (صحیح و غلط)
- احساس شک یا انزجار
- نگرانی بیش از حد در مورد هویت جنسی خودشان
- توجه افراطی به نظم، ترتیب، تقارن و آراستگی
- نیاز دائمی به اطمینان
علائم اجبار در OCD
در اختلال OCD، اجبار همان اعمال تکراری است که شخص مبتلا احساس می‌کند تا آن‌ها را انجام ندهد، از شر افکار وسواسی رها نخواهد شد. در واقع، افکار شخص را بروز رفتار خاصی یا انجام عملی می‌برد. شخص مبتلا به OCD اصلاً نمی‌خواهد این رفتارها را داشته باشد و از انجام‌شان نیز هیچ لذتی نمی‌برد، اما اگر آن‌ها را انجام ندهد، اضطرابش شدت می‌گیرد و اوضاع بدتر می‌شود. این اعمال و رفتارها آرامشی کاملاً موقتی به شخص می‌دهد. افکار وسواسی باز سر و کله‌شان پیدا می‌شود و شخص مجبور است باز کارهای اجباری را انجام دهد. یک چرخۀ باطل!
کارها و رفتارهای اجباری بسیار زمان‌بر هستند و شخص مبتلا را از انجام کارهای ضروری روزمره باز می‌دارد.
- چیدن وسایل به سبک و روشی خاص
- حمام کردن یا شستن دست‌ها به دفعات مشخص
- جمع‌آوری وسایلی که هیج ارزش شخصی یا مالی ندارند
- چک کردن مکرر چیزهایی مثل قفل در، اجاق گاز و غیره
- شمردن تعداد دفعات انجام کارها و اصرار برای رسیدن به یک عدد یا فراتر نرفتن از عددی خاص
- ذکر کلمات یا دعاهای خاص هنگام انجام کارهای مختلف
- تلاش برای جایگزینی افکار خوب با افکار بد
دلایل ابتلا به اختلال وسواس جبری چیست؟
دلیل دقیق ابتلا به اختلال وسواس جبری مشخص نیست، اما پژوهش‌های نشان می‌دهند که برخی از عوامل سبب ایجاد این اختلال و شدت گرفتن علائمش می‌شود.
- ژنتیک
- تغییرات مغزی
- سندروم پانداس (PANDAS)
- تروماهای دوره کودکی
- وجود دیگر اختلال‌های روانی (از جمله اختلالات اضطرابی و افسردگی)
درمان اختلال OCD
درمان اختلال OCD معمولاً ترکیبی از روان‌درمانی و دارودرمانی است. هر چه این اختلال زودتر تشخیص داده شود، درمانش آسان‌تر خواهد بود.
سخن آخر
وسواس فکر اختلال وسواس جبری یا همان OCD از اختلال‌های روانی است که سبب ایجاد افکاری آزاردهنده در ذهن شخص می‌شود و این افکار شخص را به سوی بروز یک سری از رفتارها سوق می‌دهد. این افکار و رفتارها شخص از انجام امور روزمره باز می‌دارند و زندگی را برای شخص دشوار می‌کنند. خوشبختانه اختلال OCD قابل کنترل و درمان است. با مراجعه به درمانگر حاذق و تشخیص به موقع این اختلال، درمان آن به مراتب آسان‌تر خواهد شد. برای رهایی از علائم OCD، همین الان اقدام کنید و زندگی سالم و خوشحالی را برای خودتان بسازید.
